| Dương Đình Nghệ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tĩnh Hải quân Tiết phỏng sứ | |||||
| Tại vị | 931 – 937 | ||||
| Tiền nhiệm | Khúc Thừa Mỹ | ||||
| Kế nhiệm | Kiều Công Tiễn | ||||
| Thông tin cẩn chung | |||||
| Sinh | 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] Làng Giàng[cần dẫn nguồn], Ái Châu | ||||
| Mất | Tháng 3 năm 937 Đại La | ||||
| Hậu duệ | Dương Tam Kha | ||||
| |||||
Dương Đình Nghệ (chữ Hán: 楊廷藝), đem sách như Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ (楊筵藝, 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] – 937)[1], người Ái châu, thực hiện tướng tá cho tới Khúc Hạo. Đời Hậu Lương, vì như thế Khúc Hạo lắc cứ khu đất Giao Châu, nên Nam Hán Cao Tổ Lưu Nghiễm ở khu đất Quảng Châu Trung Quốc, đem cớ sai Lý Khắc Chính và Lý Tri Thuận xâm chiếm Giao Châu. Kết trái ngược của trận chiến này là đàn ông Khúc Hạo là Khúc Thừa Mỹ bị tóm gọn, và vua Nam Hán phong Lý Tiến thay cho thực hiện Thứ sử Giao Châu. Thấy vậy, tướng tá Dương Đình Nghệ dấy binh lên, vượt qua được Lý Khắc Chính, và bao vây Lý Tiến. Và Khi Lý Tiến được tướng tá Nam Hán là Trần Báo đem quân cho tới cứu giúp, Dương Đình Nghệ một đợt tiếp nhữa vượt qua và chém bị tiêu diệt được Trần Báo. Cuối nằm trong là Dương Đình Nghệ đang được vinh quang giữ vị trở thành, và uy phong tự động xưng là Tiết phỏng sứ của Giao Châu. Sáu năm tiếp theo, Dương Đình Nghệ, tuy rằng thắng được nước ngoài xâm tuy nhiên lại bị tiêu diệt vì như thế nội phản, bị tướng tá của tớ là Kiều Công Tiễn phản, giết thịt bị tiêu diệt rồi lên thay cho.[2][3]
Tên gọi
Do chữ diên (延 hoặc 筵) và chữ đình 廷 tương tự nhau nên đem sự "tam sao thất bản".
Đại Việt sử ký toàn thư, nước ngoài kỷ, Quyển V chép là Dương Đình Nghệ kèm cặp ghi chú: "Cương mục ghi Dương Diên Nghệ, người Ái Châu, tức Thanh Hóa (CMTB5, 17a). Tài liệu Trung Quốc như Tống sử (q. 488), Tư trị thông giám v.v... cũng chép là Dương Diên Nghệ. Ngũ đại sử (q. 65) chép như Toàn thư (là Đình Nghệ). cũng có thể sai đường nét chữ vì như thế chữ 延 diên và chữ 廷 đình tương tự nhau."
Trong số sách ghi chúng ta thương hiệu ông là Dương Diên Nghệ đem Khâm lăm le Việt sử thông giám cương mục. Tại phần chi phí biên, Quyển V của sách này còn có ghi chú: "Sách An Nam kỷ yếu chép là Đình Nghệ. Nay theo gót sách Cương mục (Trung Quốc) thay đổi lại là Diên Nghệ."
Như bên trên đang được phát biểu Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ. Cuốn Đất nước VN qua loa những đời của Đào Duy Anh cũng chép là Dương Diên Nghệ.
Sự nghiệp
Bối cảnh
| Loạt bài Lịch sử Việt Nam |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Xem thêm: em là ai từ đâu bước đến
Phía Bắc nước Việt tồn bên trên nhì nước rộng lớn là ngôi nhà Nam Hán và ngôi nhà Lương. Năm 919, Khúc Thừa Mỹ sai sứ thanh lịch ngôi nhà Lương van lơn được lĩnh tiết việt, ngôi nhà Lương trao cho tới. Vua Nam Hán cả phẫn nộ.[4]
Diễn biến
Mùa thu mon 7 năm 923 (theo sử của Trung Quốc là năm 930), vua Nam Hán Lưu Nghiễm sai tướng tá là Lý Khắc Chính (hoặc Lý Thủ Dung và Lương Khắc Trinh)[5] đem quân thanh lịch tấn công Giao Châu. Lý Khắc Chính bắt được Tiết phỏng sứ Khúc Thừa Mỹ mang về. Vua Nam Hán phong tước đoạt cho tới Dương Đình Nghệ, cho tới Lý Tiến thực hiện Thứ sử Giao châu, cùng theo với Lý Khắc Chính lưu giữ trở thành.[6]
Năm 931, Dương Đình Nghệ dò la cơ hội báo thù địch cho tới chúng ta Khúc. Ông nuôi 3.000 fake tử (con nuôi), đề ra ngôi trường tấn công vật, chiêu tập luyện những hào kiệt, lấy đại nghĩa khuyến nghị chúng ta.[2]
Lý Tiến lo lắng hoảng, sai người cung cấp báo cho tới vua Nam Hán, nằm trong năm ấy, Dương Đình Nghệ đem quân vây Lý Tiến. Vua Nam Hán sai Trần Báo (hoặc Trình Bảo)[7] đem quân thanh lịch cứu giúp, tuy nhiên cho tới điểm thì Dương Đình Nghệ đang được hạ được trở thành. Lý Tiến trốn về nước, Trần Báo vây trở thành, Dương Đình Nghệ đem quân đi ra tấn công giết thịt bị tiêu diệt Trần Báo.[4]
Dương Đình Nghệ lưu giữ lấy trở thành, tự động xưng là Tĩnh Hải quân Tiết phỏng sứ nhận lĩnh việc châu.[2]
Cái chết
Mùa xuân mon 3 năm 937, Dương Đình Nghệ bị nha tướng tá của tớ là Kiều Công Tiễn (hoặc Kiểu Công Tiễn)[7] giết thịt bị tiêu diệt. Một ngôi nhà tướng tá không giống của ông là Ngô Quyền kéo quân kể từ Ái Châu đi ra tấn công Kiều Công Tiễn.[4]
Quê hương
Sách An Nam chí lược, Việt sử xài án, Đại Việt sử ký toàn thư đều chép Dương Đình Nghệ là kẻ Ái châu. Theo biên soạn fake Lê Tắc, sách An Nam chí lược, quyển Đệ nhất, Ái châu là phần nằm trong Thanh Hóa.
- Nam-Giao đời xưa, ngôi nhà Chu gọi là Việt-Thường, ngôi nhà Tần gọi là Tượng-Quận, ngôi nhà Hán đặt điều thực hiện phụ vương quận: Giao-Châu, Cửu-Chân và Nhật-Nam. Nhà Đường lại cải Giao-Châu thực hiện An-nam phủ, quận Cửu-Chân thực hiện Ái-Châu, quận Nhật-Nam thực hiện Hoan-Châu, tức là La-Thành, Thanh-Hóa và Nghệ-An ngày này vậy.
Theo sách Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú:
- Thanh Hoa [8] nguyên vẹn trước là khu đất Tượng Quận, đời Hán gọi là quận Cửu Chân, Lương đặt điều là châu Ái, Tùy gọi là Cửu Chân, Đường lại thay đổi là châu Ái.[9]
Nhận định
| “ | Sử thần bàn rằng: Cuối đời Hán, Đường phần nhiều nuôi fake tử, là vì như thế đương khi trí, lực chọi nhau, hay những trong những khi hoán vị nàn nằm trong theo gót nhau, tâm đầu ý hợp trong khi dừng cung cấp, tức thì nhận thực hiện fake tử, ko hiểu được lòng lương y khó khăn dạ. Dấu của hớ hênh, là xui cho những người lấy trộm, thiên tính như vậy ko thể thực hiện không giống được. Đình Nghệ nuôi fake tử cho tới 3.000 người, thì bị nàn, còn ăn năn sao được nữa. | ” |
| — Việt sử xài án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
| “ | Khúc Thừa Mỹ nhận chức quan lại của Lương tuy nhiên bị tù tội ở Ngụy Đình; Dương Đình Nghệ xua tướng tá Hán nhận lấy châu, tuy nhiên bị nha tướng tá giết thịt sợ hãi. Truyện đem phát biểu rằng: nếu như không tồn tại người bị té ngã, thì bản thân nổi lên sao được, là nghĩa thế. Tóm lại, cũng chính là vị lòng trời yếm loàn, mong muốn há cơ nghiệp VN là 1 trong đời trị chính thức kể từ đấy. | ” |
| — Việt sử xài án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
Sách An Nam chí lược, quyển Đệ thập cửu chép bài xích Đồ Chí Ca:
Xem thêm: lao công của dior là ai
- Cuối đời Hàm-Thông Trung-Quốc loàn,
- Chuyển-vận lối xa thẳm quăng quật trì trệ.
- Ngô-Quyền, Khúc-Hạo, Kiểu[10] và Dương[11],
- Soán đoạt giành nhau, dân kiệt quệ.
- Họ Đinh, đời Tống mới nhất phong vương vãi,
| “ | Kịp đời Ngũ-Đại, những người dân thố hào ở những châu Giao, Ái là Khúc Hạo, Dương-Diên-Nghệ, Kiều-Công-Tiện, v.v... thay cho nhau sử dụng võ lực cướp quyền. | ” |
| — An Nam chí lược, Lê Tắc | ||
Tham khảo
- Việt sử xài án, biên soạn fake Ngô Thì Sĩ, dịch fake Hội VN Nghiên cứu giúp Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất bạn dạng Văn Sử 1991.
- An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, Nhà Xuất bạn dạng Viện Đại học tập Huế, 1961.
- Đại Việt sử ký toàn thư, biên soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên, dịch fake Viện Sử học tập VN, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội TP. hà Nội, 1993.
- Lịch triều hiến chương loại chí, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập VN, Nhà Xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 2005.
- Trần Trọng Kim (1919), Việt Nam sử lược.
- Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về VN vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn.
Xem thêm
- Tự chủ
- Họ Khúc
- Khúc Thừa Mỹ
- Kiều Công Tiễn
- Ngô Quyền
- Dương Tam Kha
Chú thích
- ^ http://www.xxxxonline.com/tua-sach/viet-nam-su-luoc/quyen-i-phan-ii-chuong-v/286[liên kết hỏng]
- ^ a b c d e Việt sử xài án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ, Dịch giả: Hội VN Nghiên cứu giúp Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất bản: Văn Sử 1991, Chương Ngoại nằm trong Tùy và Đường.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông ngôn sử liệu VN, Nhà Xuất bạn dạng Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ tứ.
- ^ a b c Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên..., Dịch fake Viện Sử học tập VN, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội TP. hà Nội, 1993.
- ^ Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về VN vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Trang 235.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông ngôn sử liệu VN, Nhà Xuất bạn dạng Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ thập nhất.
- ^ a b Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về VN vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Tân Ngũ Đại sử trang 236.
- ^ Tức Thanh Hóa
- ^ Lịch triều hiến chương loại chí, tập luyện 1, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập VN, Nhà Xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 2005, trang 45.
- ^ Kiều Công Tiễn.
- ^ Dương Đình Nghệ.
Bình luận