mạc đĩnh chi là ai

Mạc Đĩnh Chi 莫挺之
Tượng thờ Mạc Đĩnh Chi ở Đền thờ Đức Thánh Trần ở Tân Phú Bạn đang xem: mạc đĩnh chi là ai
Thông tin cẩn chung
Sinh	1272 Hải Dương
Mất	1346（74 tuổi) Thăng Long
Tên giàn giụa đủ Mạc Đĩnh Chi Tên tự Tiết Phu (節夫) Tên hiệu Tích Am (僻庵) Thụy hiệu Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝)
Thân phụ	Mạc Đĩnh Kỳ (莫挺期)
Học vấn	Trạng nguyên vẹn mái ấm Trần

Mạc Đĩnh Chi (chữ Hán: 莫挺之 1272 - 1346), thương hiệu tự động là Tiết Phu (節夫), hiệu là Tích Am (僻庵) là 1 trong quan liêu đại thần và mái ấm nước ngoài kí thác có tiếng triều Trần vô lịch sử vẻ vang nước ta.^[1] Năm 1304, đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, ông đua đỗ trạng nguyên vẹn. Nhờ mưu trí, nắm vững sâu sắc rộng lớn, ông rất nhiều lần được cử lên đường sứ thanh lịch Trung Quốc. Bên cạnh đó, ông còn được nghe biết như thể tổ tiên trực hệ của những đời ngọc hoàng mái ấm Mạc, được Mạc Thái Tổ truy tôn thụy là Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝).

Xuất thân[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Mạc Đĩnh Chi quê quán ở xứ thôn Bàng Hà^[2] và Ba Điểm. Trong cuộc kháng chiến kháng quân Nguyên năm 1287 đang được theo dõi mặt hàng quân Nguyên. Nhà Trần sau thắng lợi đang được trị tội cả thôn, bắt dân thực hiện lính lệ cho những vương vãi hầu mái ấm Trần, ko cho tới thực hiện quan liêu, tuy nhiên về sau năm 1304, Mạc Đĩnh Chi vẫn được ứng đua và thực hiện quan liêu.^[3]

Theo Lịch triều hiến chương loại chí, Mạc Đĩnh Chi là kẻ thôn Lũng Động, thị xã Chí Linh, Hải Đông (nay là thôn Long Động, xã Nam Tân, thị xã Nam Sách, tỉnh Hải Dương), tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông.^[4] Ông mưu trí rộng lớn người, tuy nhiên tướng tá mạo xấu xí xí.^[1]

Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc hé học tập lối, hội tụ văn sĩ tứ phương, chu cung cấp cho tới ăn diện, huấn luyện và giảng dạy nhiều nhân tài, vô tê liệt đem Mạc Đĩnh Chi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: Ích Tắc là con cái loại của Thượng hoàng, mưu trí hiếu học tập, thông hiểu lịch sử vẻ vang, lục nghệ, văn vẻ nhất đời. Dù nghề nghiệp lặt vặt như đá cầu, tấn công cờ, ko nghề nghiệp gì ko thông thạo; từng hé học tập lối ở mặt mũi hữu phủ đệ, hội tụ văn sĩ tứ phương cho tới học hành, cung cấp cho tới ăn diện, huấn luyện và giảng dạy trở nên tài như Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu,... bao gồm trăng tròn người, đều được sử dụng cho tới đời.^[5]

Sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1304 đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, triều đình hé khoa đua Cống sĩ lấy 44 người đỗ Thái học viên (tiến sĩ).^[5] Mạc Đĩnh Chi đỗ Trạng nguyên; Bùi Mộ đỗ bảng nhãn, Trương Phóng đỗ thám hoa. Khi mới nhất đỗ mái ấm vua chê ông xấu xí, Mạc Đĩnh Chi bèn thực hiện bài bác phú Ngọc tỉnh liên (Sen vô giếng ngọc) nhằm tự động ví bản thân với sen. Trong bài bác phú đem đoạn:

Há rằng trống trải trống rỗng bất tài

Thuyền quyên lắm kẻ lỡ thời thương thay cho.

Nếu tao lưu giữ mực trực tiếp tức thì.

Mưa tụt xuống bão táp coi ni cũng thường

Vua Trần Anh Tông coi rồi khen ngợi hoặc, thăng thực hiện Thái học viên dũng thủ, sung chức Nội thư gia.^[1]

Tham dự triều chính[sửa | sửa mã nguồn]

Thời vua Trần Minh Tông, Mạc Đĩnh Chi càng được tin cẩn sử dụng khoản đãi. Ông là kẻ thanh liêm, vua biết ham muốn demo ông, sai người đem 10 vạn quan liêu chi phí nhằm trước cửa ngõ mái ấm ông. Sáng bữa sau Đĩnh Chi đem ví tiền lên triều, tâu mái ấm vua, Vua nói: "Không ai nhận chi phí ấy, thì cho tới khanh lấy tuy nhiên chi dùng". Ông đang được kể từ chối và không sở hữu và nhận vì như thế nhận định rằng người tổn thất tiếp tục lo ngại , thời điểm hiện nay vua cho thấy thêm rằng chỉ demo lòng và trao cho tới Mạc Đĩnh Chi phần thông thường vì như thế lòng thẳng thắn.^[4]

Mạc Đĩnh Chi cùng theo với những vị Trần Thời Kiến, Đoàn Nhữ Hài, Độ Thiên Lư, Nguyễn Dũ, Phạm Mại, Phạm Ngộ, Nguyễn Trung Ngạn,... được sử quan liêu Ngô Thì Sĩ đánh giá và nhận định vô Việt sử xài án: Các ông này Lúc thực hiện quan liêu, ngạnh trực dám trình bày trực tiếp, đem tư thế đại thần và nhân tài thịnh nhất rộng lớn triều những vua khác.^[4]

Thời vua Trần Hiến Tông ông thực hiện chức Nhập nội hành khiển, Lang trung hữu ty, gửi thanh lịch thực hiện Lang trung mô tả ty trải cho tới chức Tả bộc xạ ở mặt hàng quan liêu lớn.^[1]

Đi sứ mái ấm Nguyên[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1308 đời vua Trần Anh Tông, Mạc Đĩnh Chi lên đường sứ mái ấm Nguyên, mừng vua Nguyên Vũ Tông mới nhất đăng vương.^[a] Đó là khi mới nhất trăng tròn năm tiếp theo cuộc chiến tranh kháng quân Nguyên loại 3 (1287-1288), sứ cỗ bị nắn gân cốt cực mạnh.

Tuy nhiên vô sinh hoạt bang kí thác ông đang được tỏ rõ ràng khí phách và tài năng của tôi. Hoạt động và tài năng văn vẻ của ông đang được nhằm lại nhiều giai thoại có tiếng.

Sau tê liệt năm Nhâm Tuất (1322) ông lên đường sứ phiên 2, tuy nhiên ko tìm ra mối cung cấp tin cẩn.

Giai thoại lên đường sứ[sửa | sửa mã nguồn]

Tại cửa ngõ ải[sửa | sửa mã nguồn]

Thử thách văn vẻ thứ nhất là vì trời mưa nên Sứ cỗ cho tới cửa quan Pha Lũy (nay là ải Nam Quan) bị trễ. Quan trấn ải phía Trung Quốc ko Chịu hé cổng trở nên, tuy nhiên vì như thế biết nổi tiếng ông, nên demo tài vì chưng câu đối:

Quá quan liêu trì, quan liêu quan bế, nguyện quá khách hàng quá quan

Nghĩa là: Qua cửa ngõ quan liêu trễ, cửa ngõ quan liêu đóng góp, mời mọc khách hàng qua loa lối qua loa cửa ngõ quan liêu.

Ông đang được đáp lại:

Tiên đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối

Nghĩa là: Ra câu đối trước thì dễ dàng, đối câu đối mới nhất khó khăn, van tiên sinh đối trước.

Quan lưu giữ ải phục tài, tức khắc Open ải đón sứ cỗ và tiếp đãi cực kỳ trang trọng.

Buổi tiếp loài kiến đầu tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Khi cho tới Đại Đô (nay là Bắc Kinh, Trung Quốc), thấy Mạc Đĩnh Chi người thấp bé xíu, nên người Nguyên tỏ ý coi thường thông thường. Trong buổi tiếp loài kiến thứ nhất người triều Nguyên đang được đi ra câu đối:

Nhật hoả vân yên tĩnh, bạch đán thiêu tàn ngọc thố

Nghĩa là: Mặt trời là lửa, mây là sương, buổi ngày thiêu cháy vừng trăng. Hàm ý là đại quốc vừa sức châm cháy nước nhỏ.

Xem thêm: trần bình là ai

Mạc Đĩnh Chi đang được đối lại:

Nguyệt cung tinh anh đạn, hoàng thơm xạ lạc kim ô

Nghĩa là: Trăng là cung, sao là đạn, chiều tối tối phun rụng mặt mũi trời. Hàm ý là nước nhỏ cũng rất có thể ngăn chặn nước rộng lớn vô yếu tố hoàn cảnh tương thích.

Vế đối này của Mạc Đĩnh Chi còn lấy kỳ tích Hậu Nghệ xạ nhật, hoặc Hậu Nghệ phun rụng chín mặt mũi trời thực hiện gốc. Kim Ô, hoặc Quạ Mặt Trời, buổi ngày cất cánh lên tai hoạ nhân gian trá. Hậu Nghệ bèn lấy cung phun rụng chín con cái, chỉ chừa lại một con cái có một không hai nhằm phát sáng nhân gian trá.

Bức giành giật chim sẻ ở phủ Tể tướng[sửa | sửa mã nguồn]

Khi Tể tướng tá triều Nguyên hé tiệc đón tiếp sứ cỗ Việt, ông thấy vô phủ Tể tướng tá đem tranh ảnh thêu chim sẻ vàng đậu bên trên cành trúc cực kỳ rất đẹp. Đĩnh Chi kéo con cái chim sẻ xuống xé nát nhừ đi ra, người Nguyên chất vấn cớ sao ? Ông nói:Cổ nhân đem vẽ mai và tước đoạt, ko thấy vẽ trúc và tước đoạt (sẻ). Trúc là quân tử, tước đoạt là xấu xa, bức trướng thêu này là người xấu xa lấn lướt người quân tử, ni tôi vì như thế Thánh triều tuy nhiên trừ nguyệt lão tệ ấy lên đường.^[4]

Bài minh kiểu mẫu quạt[sửa | sửa mã nguồn]

Khi vô chầu vua Nguyên Vũ Tông, đang được cuối ngày hè oi bức, đem người của Sát Hợp Đài hãn quốc dưng kiểu mẫu quạt, ông phụng mệnh thực hiện bài bác minh vô kiểu mẫu quạt. Sứ thần nước Cao Ly thực hiện hoàn thành trước, đem 4 câu, 16 chữ, Mạc Đĩnh Chi coi thế cây viết viết lách, hiểu rằng bài bác của sứ thần Cao Ly rồi, ngay tắp lự theo dõi ý tuy nhiên thực hiện phiên câu văn lên đường, lại dẫn thêm thắt 3 câu ở vô truyện thực hiện cấu kết, được khen ngợi thưởng rộng lớn, đầy đủ biết ông tài năng và thời gian nhanh lắm, người Nguyên càng thêm thắt trầm trồ. Bài minh của sứ Cao Ly:

Uẩn long trùng trùng,

Y Doãn, Chu Công.

Vũ tuyết thê thê,

Bá Di, Thúc Tề^[6].

Bài của Đĩnh Chi:

Lưu Kim thước thạch thiên địa vi lô,

nhĩ ư tư thời hề Y Chu cự nho;

Bắc phong kỳ thê vũ tuyết tái mét đồ vật,

nhĩ ư tư thời hề Di Tề trượt phu.

Y,

dụng chi tắc hành, xả chi tắc tàng,

duy trượt dữ nhĩ hữu đua phù.^[4][7]

Văn tế công chúa[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn sứ cỗ lưu ở Đại Đô, mang 1 công chúa mái ấm Nguyên bị tiêu diệt, sứ thần Việt Mạc Đĩnh Chi được cử gọi văn tế. Để demo tài sứ fake nước Việt, quan liêu Sở Lễ trao cho tới ông trang giấy tờ chỉ mất 4 chữ Nhất. Thật là 1 trong tình thế rất là hiểm bần hàn, tuy nhiên rồi ông cực kỳ điềm đạm ứng khẩu đọc:

Thanh thiên nhất đóa vân,

Hồng lô nhất điểm tuyết,

Thượng uyển nhất chi hoa,

Dao Trì nhất phiến nguyệt.

Y ! Vân giã, tuyết xài, hoa tàn, nguyệt khuyết !

Dịch nghĩa:

Trời xanh lơ mang 1 áng mây,

Hồng lô mang 1 bông tuyết,

Thượng uyển mang 1 cành hoa,

Dao Trì mang 1 miếng trăng.

Than ôi ! Mây giã, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !

Ý rằng: bên trên trời mang 1 đám mây, vô lò lửa mang 1 bông tuyết, vô rừng hoa mang 1 nhành hoa, nước Dao Trì mang 1 mặt mũi trăng ! Than ôi ! Mây tan không còn, tuyết tan rồi, hoa tàn héo, trăng ko tròn !^[8]

Tuy nhiên bên trên thực tiễn, bài bác văn tế này là của một người sáng tác Trung Quốc, sinh sống ở thời Tống và thế gian sau đang được đem gán cho tới Mạc Đĩnh Chi cơ hội sau đời Tống cho tới bên trên thân phụ thế kỷ, đang được tạo nên trở nên một mẩu truyện giai thoại, và theo dõi Lê Quý Đôn thì bài bác văn còn được gán cho tới Nguyễn Đăng Cảo (1619 - ?) sinh sống cơ hội đời Tống sau 600 năm.^[9]

Câu đánh đố bị tiêu diệt người[sửa | sửa mã nguồn]

Khi sứ cỗ bái biệt vua Nguyên Vũ Tông nhằm về nước, thì chúng ta đi ra câu đánh đố hiểm hóc:

Có một cái thuyền, vô tê liệt đem vua, thầy học tập, và phụ thân bản thân (quân, sư, phụ) bơi lội cho tới thân thuộc sông chẳng may bắt gặp sóng rộng lớn đắm thuyền. Khi ấy ngươi phía trên bờ đi ra cứu vớt, tuy nhiên chỉ rất có thể cứu vớt được một người thôi, thế thì ngươi cứu vớt ai?

Vào thời kỳ tê liệt, vấn đáp sai sẽ ảnh hưởng tội phanh thây, chém đầu hoặc lưu hội tụ lại, làm nước Việt tổn thất nhân tài. Nhưng ông đang được trả lời:

Thần đứng bên trên bờ, thấy thuyền bị đắm, vớ cần vội vàng nhẩy xuống sông bơi lội đi ra cứu vớt, hễ thần bắt gặp ai trước thì thần cứu vớt người ấy trước, bất kể người ấy là vua, thầy học tập hoặc phụ thân bản thân.

Cuối nằm trong ông được đi ra về.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông sinh đi ra Mạc Hiển Đức, Hiển Đức sinh Hiển Tuấn, Hiển Tuấn sinh Đĩnh Kỳ. Mạc Đĩnh Kỳ sinh Mạc Đĩnh Chi.^[4]
• Mạc Đĩnh Chi sinh đi ra Mạc Cao, Mạc Cao sinh đi ra Mạc Thúy, Mạc Thúy sinh đi ra Mạc Tung, dời thanh lịch ở xã Lan Khê, thị xã Thanh Hà rồi sinh đi ra Mạc Bình, Mạc Bình lại dời thanh lịch xã Cổ Trai, thị xã Nghi Dương rồi trú bên trên tê liệt. Bình sinh đi ra Mạc Hịch, Mạc Hịch lấy phụ nữ trưởng của Đặng Xuân người nằm trong xã, sinh được thân phụ nam nhi, con cái trưởng là Mạc Đăng Dung, con cái loại là Mạc Đăng Đốc, con cái út ít là Mạc Đăng Quyết. Mạc Đăng Dung đem mức độ khoẻ, vì như thế đỗ võ cử, được sung vô quân túc vệ, cho tới trên đây phong cho tới chức này.^[5] Mạc Đăng Dung sau thực hiện vua - Mạc Thái Tổ của triều Mạc.
• Năm 1406, mái ấm Minh xâm lăng nước Đại Ngu, Mạc Địch, Mạc Thúy, Mạc Viễn và Nguyễn Huân mạo nhận là chúng ta Mạc đều là những kẻ bất khoái chí, đón mặt hàng quân Minh, người Minh đều trao cho tới quan liêu chức. Sau Mạc Thúy thực hiện cho tới Tham chính; Mạc Địch thực hiện cho tới Chỉ huy sứ; Mạc Viễn thực hiện cho tới Diêm vận sứ; Huân thực hiện cho tới Ba chính; (Thúy, Địch, Viễn là con cháu Mạc Đĩnh Chi).^[5]

Hậu duệ ở Triều Tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn lên đường sứ Trung Hoa, sứ cỗ nước Việt chia sẻ cực kỳ thân thuộc thiết với sứ cỗ nước Cao Ly. Sự tương đương yếu tố hoàn cảnh của nhì nước trước cường quốc Trung Hoa, cùng theo với tài năng của Mạc Đĩnh Chi thực hiện sứ thần Cao Ly yêu mến. Vị sứ thần Cao Ly đang được mời mọc ông thanh lịch đùa và gả con cháu gái cho tới ông. Người thiếp này sinh được một phái nữ, và phiên ông lên đường sứ loại nhì thì sinh 1 nam giới, kể từ tê liệt lập đi ra một dòng tộc ở bên kia.^[10][11][12] Một hậu duệ của ông đang được tìm về nước ta, cây viết đàm hán tự động với ông Lê Khắc Hòe. Sau tê liệt ông Hòe đem viết lách bài bác "Người Triều Tiên lên đường chào bán sâm là hậu duệ của Mạc Đĩnh Chi", ham muốn dò thám chúng ta Mạc nhằm nhận chúng ta, đăng bên trên An Nam tập san số 4 năm 1926.^[b] Sau này Vũ Hiệp thuế tập dượt và đăng bên trên tập san Nghiên cứu vớt Sử số 2, 1996 bên trên Thành phố Xì Gòn.

Xem thêm: trang miu japan là ai

Chỉ dẫn[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Sách tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,...; Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất phiên bản Khoa học tập xã hội thủ đô, 1993.
• Việt sử xài án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ,Dịch giả: Hội nước ta Nghiên cứu vớt Liên Lạc Văn hóa Á Châu. Nhà xuất bản: Văn Sử 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, Tập 1, Soạn fake Phan Huy Chú, Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất phiên bản dạy dỗ, 2005.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Mạc Thúy
• Mạc Đăng Dung

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]